कार्तिक पूर्णिमा 2023: कार्तिक पूर्णिमा आज, जानी महत्व, पूजा विधि व शुभ तिथि।
कार्तिकपूर्णिमा २०२३ : सनातनधर्मे प्रत्येकमासस्य पूर्णिमा महत्त्वपूर्णा भवति, परन्तु कार्तिकमासस्य पूर्णिमा विशेषः इति मन्यते, यतः कार्तिकमासः भगवतः विष्णुपूजनार्थं श्रेष्ठः इति मन्यते। अस्मिन् दिने पवित्रनद्याः स्नानं दानं च कृत्वा बृहत्यज्ञस्य तुल्यफलं प्राप्यते इति विश्वासः अस्ति । कार्तिकपूर्णिमायाः तिथिः २६ नवम्बर् रविवासरे अपराह्णे ३:५३ वादने आरभ्यते। तस्मिन् एव काले नवम्बर् २७ दिनाङ्के शुक्रवासरे अपराह्णे २:४५ वादने समाप्तं भविष्यति। एतादृशे परिस्थितौ उदय तिथि इत्यस्य मते अस्मिन् वर्षे कार्तिकपूर्णिमा २७ नवम्बर् दिनाङ्के आयोज्यते।
हरिद्वारस्य गंगायां पवित्रं डुबकी मारयन्ति भक्ताः
कार्तिकपूर्णिमायाः अवसरे सोमवासरे प्रातःकाले उत्तराखण्डस्य हरिद्वारस्य गंगानद्याः पवित्रं डुबकीं कृतवन्तः भक्ताः। गङ्गायाः घाटेषु पवित्रं डुबकीं कर्तुं बहुसंख्याकाः भक्ताः अत्र आगतवन्तः ।
कार्तिक पूर्णिमा का महत्त्व
नारायणेन एव अपि उक्तं यत् मासानां मध्ये अहं कार्तिकमासः अस्मि इति। विष्णुजी स्वयं ब्रह्मजीं, ब्रह्मजी नारदमुनिं, नारद्जी महाराज पृथु इत्यस्मै कार्तिकमासस्य माहात्म्यम् अवदत् इति शास्त्रेषु उल्लिखितम् अस्ति। अस्य मासस्य त्रयोदशी, चतुर्दशी, पूर्णिमा च पुराणैः अति पुष्करीणी इति उच्यते। स्कन्दपुराणस्य अनुसारं कार्तिके मासे यः प्रतिदिनं स्नानं करोति सः केवलं एतेषु त्रयेषु तिथौ सूर्योदयात् पूर्वं स्नानं करोति चेदपि पूर्णफलं प्राप्नोति । शास्त्रेषु कार्तिकपूर्णिमायां गंगास्नानस्य महत् महत्त्वं उक्तम् अस्ति । अस्मिन् दिने गङ्गास्नानेन वर्षभरि गंगास्नानस्य परिणामः प्राप्यते इति विश्वासः अस्ति । अस्मिन् दिने गंगासहितेषु तीर्थनद्यः तीर्थस्थानेषु च स्नानेन विशेषगुणः भवति, पापनाशः च भवति । कार्तिकपूर्णिमा अस्मान् तेषां देवानां दीपावलीयां भागं ग्रहीतुं अवसरं ददाति येषां प्रकाशः जीवस्य अन्तः निगूढानां प्रतिशोधप्रवृत्तीनां नाशं करोति।
लिटर्जी
कार्तिकपूर्णिमादिने प्रातःकाले जागृत्य गङ्गायां स्नानं कुर्वन्तु। यदि गङ्गास्नानं न सम्भवति तर्हि गृहे स्नानजलेन गङ्गजलं मिश्रयन्तु। स्नानं कृत्वा मन्दिरे दीपं प्रज्वालयेत्। विष्णुमातरं लक्ष्मीं च स्मर्यताम्। विष्णु मन्त्र जप विष्णु सहस्त्रनाम पठे। पुष्पधूपदीप-भोले-फलादि-विष्णोः समर्प्य विष्णोः समर्पयेत्। भगवतः विष्णोः अर्पणे तुलसी दलं अवश्यं योजयितव्यम् इति मनसि धारयतु। अस्मिन् दिने शिवस्य अपि पूजनं कुर्वन्तु। शिवलिंगे जलं समर्पयन्तु।
नारदपुराणस्य अनुसारं कार्तिकेयस्य पूर्णिमायां सर्वगुणप्राप्त्यर्थं शत्रुविजयाय च भगवान् कार्तिकेयस्य दर्शनस्य परम्परा अस्ति । भगवान् विष्णुप्रीत्यर्थम् अस्मिन् दिने गृहमन्दिराणां पीपलवृक्षाणां तुलसीवनस्पतयः च समीपे सायंकाले आकाशस्य अधः दीपाः प्रज्वलितव्याः, गंगा इत्यादिषु पवित्रनदीषु दीपदानं करणीयम्। रात्रौ चन्द्रं पूजयन्तु। चन्द्राय अर्घ्यं समर्प्य चन्द्रमन्त्रान् जपेत् ।। अस्मिन् दिने गोभोजनं अवश्यं कुर्वन्तु। एवं कृत्वा सर्वेषां देवदेवतानां आशीर्वादः गृहे परिवारे च तिष्ठति।