तिथिं समयं च सम्यक् पूजाविधिं च ज्ञातव्यम्
गोवर्धनपूजा २०२३ दिनाङ्कः समयश्च : अस्मिन् वर्षे दीपावली १२ नवम्बर् दिनाङ्के अस्ति, परन्तु गोवर्धनपूजायाः तिथ्याः विषये जनानां मध्ये भ्रमः उत्पन्नः अस्ति। कस्मिन् दिने गोवर्धनपूजा भविष्यति, पूजायाः शुभकालः कः इति वदामः।
गोवर्धनपूजा २०२३ दिनाङ्कः समयः : पञ्चदिवसीयस्य दिवालीपर्वस्य चतुर्थे दिने गोवर्धनपूजा भवति । अयं उत्सवः कार्तिकमासस्य शुक्लपक्षस्य प्रतिपदातिथौ आचर्यते । अस्मिन् दिने गृहेषु गोवर्धनपर्वतस्य निर्माणं भवति तथा च भगवान् श्रीकृष्णस्य मूर्तिः निर्मीयते। तदनन्तरं सायंकाले गोवर्धनपर्वतभगवन्तं श्रीकृष्णं च पूजयित्वा अन्नकूटं काढीतण्डुलं च अर्पयन्ति । अस्मिन् वर्षे दीपावली नवम्बर्-मासस्य १२ दिनाङ्के अस्ति, परन्तु गोवर्धनपूजायाः तिथ्याः विषये जनानां मध्ये भ्रमः उत्पन्नः अस्ति । कस्मिन् दिने गोवर्धनपूजा भविष्यति इति वदामः।
एषा सम्यक् तिथिः शुभकालः च
अस्मिन् समये कार्तिकमासस्य शुक्लपक्षस्य प्रतिपदातिथिः सोमवासरे 13 नवम्बर् दिनाङ्के अपराह्णे 02:56 वादनात् आरभ्य परदिने 14 नवम्बर मंगलवासरे 02:36 वादने समाप्तं भविष्यति। उदया तिथिः हिन्दुधर्मे विशेषं महत्त्वं ददति । एतादृशे सति १४ नवम्बर् दिनाङ्के गोवर्धनपूजायाः उत्सवः आचर्यते। ड्रिक् पञ्चाङ्गस्य मते शुभगोवर्धनपूजायाः प्रातःकाले मुहूर्तः १४ नवम्बर् दिनाङ्के प्रातः ६:४३ वादनतः प्रातः ०८:५२ वादनपर्यन्तं भवति। एतादृशे सति गोवर्धनपूजायाः पूजासमयः द्वौ घण्टा नवनिमेषान् यावत् स्थास्यति। गोवर्धनदिने गोवर्धनं गोमयेन निर्मितं भवति, गृहस्य प्राङ्गणे पूज्यते च । गोवर्धन पूजा प्रकृतिपूजा इत्यपि कथ्यते, सा स्वयं भगवान् श्रीकृष्णेन आरब्धा।
एते योगाः गोवर्धनपूजायां क्रियन्ते
अस्मिन् समये गोवर्धनपूजायाः दिने शुभयोगः निर्मितः अस्ति। गोवर्धन पूजा दिन शोभन योग प्रातः 01:57 अपराह्न तक है। तदनन्तरं अतिगन्दयोग प्रारभ्यते। अतिगन्द योगः शुभः न भवति। तथापि शोभनयोगः शुभयोगः इति मन्यते । एतदतिरिक्तं गोवर्धनपूजादिने प्रातः एव अनुराधा नक्षत्रं भविष्यति।
गोवर्धन पूजा विधि
गोवर्धनपूजादिने प्रातःकाले जागृत्य स्नानं कुर्वन्तु।
तदनन्तरं शुभसमये गोमयेन गिरिराज गोवर्धनपर्वतस्य आकृतिं कृत्वा पशुधन अर्थात् गोवत्सादिकाकारं च बनाये।
तदनन्तरं धूपदण्डादिभिः पूजा।
क्षीरेण स्नानं कृत्वा श्रीकृष्णं पूजयेत् |
तदनन्तरं अन्नकूटं समर्पयेत्।
गोवर्धन पूजा का महत्त्व
गोवर्धन पूजा का महत्त्व
गोवर्धन पूजा प्रकृतेः समर्पितः उत्सवः अस्ति । अस्मिन् दिने भगवान् श्रीकृष्णः इन्द्रदेवस्य गौरवं भङ्गयित्वा स्वस्य पिंकी-अङ्गुले गोवर्धन-पर्वतं उत्थाप्य ब्रज-जनानाम् प्राणान् रक्षितवान् इति विश्वासः अस्ति । प्रकृतेः सेवां, पूजां च कर्तुं जनानां कृते सन्देशः दत्तः आसीत् । अयं दिवसः कार्तिकमासस्य शुक्लपक्षस्य प्रतिपदा दिवसः आसीत् । ततः प्रभृति अस्मिन् दिने गोवर्धनपर्वतस्य पूजा भवति तथा च सर्वविधऋतुशाकैः निर्मितं अन्नकूटं भगवते अर्पितं भवति ।
