छठ पूजा 2023: छठ पूजा 17 नवम्बर से शुरू होती है या 18 नवम्बर? सम्यक् तिथिं ज्ञात्वा शुभ मुहूर्तं च
छठपूजा सूर्यदेवस्य आराधनाय चतुरदिवसीयः उत्सवः अस्ति । उत्सवस्य चतुर्णां दिवसानां प्रत्येकं सम्यक् तिथयः शुभ मुहूर्तं च अन्वेष्टुम्।
छठपूजा २०२३ : सूर्यदेवस्य नाम्ना लोकप्रियस्य सूर्यदेवस्य पूजां समर्पितं पर्वरूपेण हिन्दुजनाः छठं मन्यन्ते । अस्य प्राचीनस्य हिन्दुपर्वस्य ऐतिहासिकमूलानि भारतीयउपमहाद्वीपे विशेषतया उत्तरप्रदेश, झारखण्ड, बिहार, मध्यप्रदेश, पश्चिमबङ्गराज्येषु च अस्ति । जीवने सर्वेषां आशीर्वादानां धन्यवादं कर्तुं विशेषाभिलाषाः साकाराः भवेयुः इति अनुरोधाय च छठपूजायां सूर्यदेवस्य प्रार्थनाः क्रियन्ते अयं अवसरः भगवतः सूर्यस्य भगिनी, देवी प्रकृतिस्य षष्ठरूपस्य छठी मैया इत्यस्याः कृते समर्पितः अस्ति । हिन्दुपञ्चाङ्गे दीपावलीतः षड्दिनानन्तरं कार्तिकमासस्य विक्रमसंवतस्य चन्द्रमासस्य षष्ठे दिने एतत् आचर्यते ।
चतुर्दिवसीय समारोहेषु पवित्रस्नानं, उपवासः, जलनिवृत्तिः, जले स्थित्वा उदयमानस्य अस्तस्य च सूर्याय प्रसाद-अर्घ्य-प्रदानं भवति । केचन भक्ताः अपि प्रणामं कृत्वा नदीतीरं गच्छन्ति । परन्तु अस्मिन् वर्षे उत्सवस्य तिथयः विषये बहु भ्रमः अस्ति । स्पष्टीकरणार्थं तथा च छठपूजा २०२३ इत्यस्य समीचीनानि तिथयः ज्ञातुं अधः स्क्रॉल कुर्वन्तु।
अस्मिन् वर्षे द्रिकपञ्चाङ्गस्य अनुसारं 17 नवम्बर् शुक्रवासरे आरभ्य २० नवम्बर् सोमवासरे समाप्तं च छठस्य शुभं उत्सवं महता धूमधामेन आचर्यते। उत्सवस्य चतुर्णां दिवसानां प्रत्येकस्य तिथयः शुभमुहुराट् च अधः पश्यन्तु:
प्रथम दिवसः नहाय खाय (१७ नवम्बर २०२३)
नहाय खाय इति छठपर्वस्य प्रथमदिनम् । अस्मिन् अत्यन्तं शुभदिने छठव्रतपालकाः स्त्रियः एकमेव भोजनं कुर्वन्ति, भक्ताः च पवित्रं स्नानं कुर्वन्ति । द्रिक पञ्चाङ्गस्य मते अस्य दिवसस्य सूर्योदयसमयः प्रातः ०६:४५, सूर्यास्तसमयः सायं १७:२७ वादने च भवति ।
द्वितीयदिनम् : खरना तथा लोहण्डा (१८ नवम्बर २०२३)
खरना इति छठस्य द्वितीयदिवसः सूर्योदयात् सूर्यास्तपर्यन्तं निर्जलोपवासेन आचर्यते । भक्ताः सूर्यास्तस्य अनन्तरमेव उपवासं विच्छिद्य सूर्यदेवस्य भोजनं अर्पयितुं शक्नुवन्ति। दृक् पञ्चाङ्गस्य मते अस्मिन् दिने सूर्योदयसमयः प्रातः ०६:४६, सूर्यास्तसमयः सायं १७:२६ वादने च भवति
तृतीय दिवस: छठ पूजा या संध्या अर्घ्य (19 नवम्बर 2023)
सन्ध्याअर्घ्ये छठस्य तृतीये दिने गोधूलिसमये सूर्याय अर्घ्यः अर्पितः भवति तथा च रात्रौ यावत् उपवासः भवति । अद्यतनस्य सूर्योदयस्य सूर्यास्तस्य च क्रमशः प्रातः ०६:४६ वादनतः सायं ५:२६ वादने च निर्धारितम् इति द्रिक पञ्चाङ्ग इति वृत्तान्तः।
चतुर्थ दिवसः उषा अर्घ्य अथवा पराण दिवस (20 नवम्बर 2023)
छठस्य चतुर्थः अन्तिमः च दिवसः उषा अर्घ्यः उदयमानस्य सूर्यस्य अर्घ्यस्य अर्पणार्थं समर्पितः अस्ति। अस्मिन् अन्तिमे दिने सूर्यदेवस्य कृते अर्पणं कृत्वा ३६ घण्टानां उपवासः भङ्गः भवति। द्रिक पञ्चाङ्गस्य मते अस्मिन् दिने सूर्योदयसमयः प्रातः ०६:४७, सूर्यास्तसमयः सायं १७:२६ वादने च भवति ।
