मकरन्दः -- अहो प्रेयसः स्वपुरपातिश्ायि निन्याजमूनितं तेजः । तथा हि दोर्निष्येपवि्लीणमश्चयरदलरजद्भाकमुन्मथ्नतः प्राग्वीरानैचुषय तत्प्रहणान्प च्छि विक्रापतः।
` ॥ शभममस्ु ॥
सुन्दरएम्यं, अथवा नवदतरैनाभ्यां योवनविशिष्टद गैनाभ्यां, 'शुणामिरामाभ्यां च नवा सियः इत्यादिवत् , जामातृभ्यां, माल गमदयन्तिकयोवैराभ्यां अपरति पोऽतृकषिः कमथम् £ इति एवेषूपेण । जामाता दुहितुः पतिः इ्युक्तेऽपि नन्दनख जामातृत्वोक्तिः. “अयेषठो ्राता पितृ्तमः' इति वचनादनुजाया; धुत्रीतो विशेषाभावादिति मन्तत्यपर । प्रतिबोध्यमानः क्षोभशमनज्ञानवन्तौ छा अभ्यन्तरमन्त पुरं गतो यद् यस्म^त्मादहो गुणानुरागो नरेनद्र्येत्यन्वयः । सैम्पात।ख्यं सात्वतीवृत्तयज्गं चेर म् ।
4५ मन्त्राथेदेवशवत्ययिः म्पा: सन्धिभेदनम् ।' इति वचनात् , दैवशक्त्या राज्ञो नन्दनाद् भिन्नवोक्ते । इमौ च माधवपकरन्दाचागताविति यावत् | भमगवलया इपर वृत्तान्तं निदयामि । तदनुग्रहादेव तयाः समृद्धयागमादिति मावः ।
कमाविति सूचितत्वात् प्रवे्चः । प्रेयसः मियतमस्य मधवसयेतय्थीत् । सर्वान् परपानतिगयिदुम्तिक्रमिपं शीरं यख । निग्यांजं छलभयोगरहितं, धर्मेनतिक्रम्य वृत्तत्वात् । न्यस्त सस्रसतवसमुक्तभखत्यक्तवाहपरामिपक्तादिवम प्रबृत्तमिव्यथ. । ऊजं उत्साहविशिष्टग् । तेजः परपसिभिवक्षमः प्रतापः । तथात्वं समधयति -- तथाहि ।
दोनिप्रेपेत्यादि - दोर्नि'पेपेण सखरया निदयुधलनेव निगेमादू गहु रूपेण प्रहरणन यत् सञ्वचुर्णन तेन विश्ीणेमश्चयं भिन्नरहाति दन्द्भार्द चरच्छरीगस्ं च वभा तथा । प्राङ् पूवे समरारम्य वी रानुन्पथ्नतः युशन ्षाभयतः अनुपत्य पश्चाद् धार्त्वेत्यनन तेषां पलयनाःम्भः भती तं, त्त्चह-
[1 ग्ण
१ *गय्त्' २, मनटुषत्स छ ज, पष्ट
= ~~~ ~~ ~ ~ --~--~-~-~~--~-----
न व ~~ १, भ्युणाष चः त्.पषटः १ 3 दयोपामावाच्' अ
४८१
था सम्वित्पचिपतिविकटः कन्याः पुरस्कार सैम् ॥ ९ ॥ থঃ- হয়! नन्वनुशयखानमेवत् । पश्य रोहीडापरिग्दा विदयिता मनु ।
મા, જેવા ફરિ પૂર્વવરાત્રિ - પરિ चोदथेः समरसागर, विक्रीवासवाः देया उमय मेच्या विकटो किसानः पन्था सर्गः पुराने। पुराने हो दथेः था अभूदिवन्यकः। सोरियन विमई विश्वस्तिमित्येः समात्रिः गुप्ते। सत्र बीरःमयों। नतिशयोफिरसंहारः ॥ ९॥
ननुभोपे। अनुश्चयस्त्रार्न हुना वैर्ष निधि था
પાવરે સાલુલાવી યોજાવ इति वैजयन्ती । मुहम्मदी मेति। पश्यनिरु।
we haામાં તિમિર ઉપમાણે સ્વાર હાથી. મૂળ ઉપર લેિષ્ણામ ળ પ eg,
भवद्भुनागेलगुरुव्धापारभग्राशिभिगत्र कथयन्यसारविधुर् प्रायेण संसारिणः ॥ १० ॥ - समवय तं सोजन्यमस्य नरपतेः । यदयरंद्धयोरप्यनपराद्रयोखिं गोपदं चेषटितवान्। तदेहि मांटतीसपरक्षमेव पद्यन्तिको हरणव्रत्तान्तै पिश्तरतः कथ्यमानं अलुमृवाभेः । इति ्रवैकाव्योक्तत् । निश्वीथोत्सवे मध्यशत्राुष्ठय रतो निमि सुदीपनत्वान्मधुपनख । निमिचात् कमैसेयोगे समी वक्तभ्या (वा० २-३-३६) इति सष्तमी। टीरापरिरम्यदयिनीनां अन्तरान्तरा विलसालिङ्गिनप्रदानसीखानां द्यिताना परितमानु| गण्डूषात् डलपूरणोपयुताव् शषमन्यत् अयैव यैः पीतं , सम्प्रयेव ते कथयन्तीति ुल्यश्नकतवचोतनायैवकारः। मवदूयुनाधैरयोसस्वद्नाइपरिषयोः । 'कवाटमररं वुख्ये तद्विप्कम्भोऽगैरं न ना ।' इत्यमरः ! शुरुणा महता व्यापारेण निषपेषादिना कमणा भश्नान्यस्ीनि येषा त्तरः शरीरैः करणमैदमूतेवौ असारविधुराच् सारो वं तद्रहिततय। निलदुःसितान् , सारविधुरानिति वा पाठः, साररहितानिव्थः । म्रायेण वाहुच्येनेति यत्नत्रथिद् यदाकटाचिद् यः कश्चित् -सारवान् मचिर््येति न वरेति चोतयति। संसारिणो जननमरणादिमवन्धतरङ्गते प्रदत्तिपथे वतेमानान्। कथयन्तीति तस्दस्थाचरणे प्रयोगः 4 त्रापि वीररसो . ध्वन्यते । अत्र विरोधो निदरीना चारङ्कारः, इषैदैम्ययोौवयोर्विरुदधयरुपनिवन्धनात्, स्वरूहित्वन्वयस्य भियेयेव कथनाच ॥ १० ॥ न स्मव्यं स्मरणीय, यावज्जीवं मनतानुसन्पेयमिति
सखितभारूतीयखितखोलकयाक्षयशहतम् । वदनयङ्ल्नय्टसित्त्रपास्िमितदष्टि सखी नमयिष्यति ॥ ११ शा दृतौ, असाभिरसेरय महानपराधः कत एव, तथाप्यस सीजन्यात् स तिरोहिस इति चोतयति । सौजन्यं पूजितस्य जनस्य भावः, अनसूयया गुणानुरक्ततरम्। अपराद्रयोः अपराधे अनिष्टं कृतवतोः! भाध साध संसिद्धौ" इत्यस्मादपपूवीत् क्रि निष्ठायां रूपम्। अनयराद्धयोरित्यपराधामावमाने न पतिपदयते, किन्तु कृतोपकारयोरिवेत्यभः सामथ्यीत् समप्थेते, अपराधाभावमात्रे ्दयुपकारस्य गरीयसोऽनुपपततेः । मवयो्विषय द्य्थीत् सिद्धयति 1 ृतपसदरनं छृतमावण्यं, "निधिवट्पसन्नाय क्िप्याय' दइत्यादिषूषसदरनस्य प्रावण्यवाचकरत्वदशेनात्, चेष्टितवाच् आचरितवानित्ति 'भभिजणं जाणिमः णिन्वासिथ बहुमाणो' इ्यादिपूर्वोक्तमनुप्मा्ते । तत् यम्मादेवं निरव्नमनोरथाः स्मः तस्मादित्यथेः । एदीति त्वरां चोतयति । मारतीरसमेव मार्तयाः सन्निधावेव मदयन्तिकाया हरणस्य मोषणत्य वरृच्चान्तसुपायानुषटानरूपमइतति विततरतः श्दपपशरेन कथ्वमार््, त्वयेति देषः, अधुभवाम; सुष्टु जानीमः । बहुवचनेन सार्त्यवलोकितादिसहित आत्मा परामृर्यते । मारतीसमक्षमिदयुकतेः सभ्रयोजनत्वे निरपिगरसावह्वादित्याह-फथयतीत्यादि। कथयति वदति सति संसिभाया, यथा चोरख बोरान्तरदकनेन समानयोगक्षमल्ववुद्धया हौ जायते तथा स्वसाहसतुस्यसाहततया द्टवानमन्दहासविरिष्टाया इत्यः, माला वलिलिप्थनि. रोः भविनिरीक्षणेसरसेः कटाक्षैः पराहतं अवटपेन सोपार्भ, पतनादण्डेरिव ताडित, उदसितत्रपास्तिभितदषटि पू समे धेेमायनया मारतीचापलोपरुम्भात् पशवात् सय साहसानु्ठानाद् उदूभूतया न्या अस्तिमिता चच्चल इयस्य, श्षणमभिमुसेरेज्जारोङे” इत्यादिपु रुज्जानुमावत्ेन सैल्यस्य भसिद्धः। थवा स्तिमिता मार्त्यामसूयया निश्वरं निवद्धेत्य्थः । सखीति मित्रायीलादुक्तिः। नमयिप्यति यथोम कल्पयतीति ठज्जानुमावः, _
अयससाघुद्यानवाटः । (भ॑विदातः मदयन्तिकार्वक्निके }) , अद्यन्त्किरबदविके सहि भाढदि सहि सारदि। (सहतार्वलेकय) दिष्टि पुणो वि पहाणुभाआ दीसन्ति | (सलि मारप्ति ! सखि मारुति! (सहसावरोक्य) , दिष्टया; पुनरपि महानुमावौ द्य्येते ्रापवमकरन्दो-- भवतौ ! क्य सा मादी ऽभे--पदसदेणे सन्दथा्णीओ पिष्परद्धस्म । (पद्चन्देन मन्द्मागये विप्रर्पे खः |) र्ववादिनि देवौ पार्थे पितुरधोमुखी ! इत्याशक्तेः } अत्र हास्यरसो व्यज्यते । भनुमानमलुङ्कारः ॥ ११ ॥ अथ एरोवतीं, अस्त सः यत्र माङती वरत इत्यर्थः । प्रविशतः पवेशमभिनयत एत्य्ः । प्रकृतं माल्त्यन्ेषणमेवानुसन्धतते । सखि मारुतीति । विलक्यतामिति रेष । दिष््ा पुनरपि महानुमा दष्येते ! दिष्टया साम्यादिति न्यथा केहवरेन निरूपिताः । क्व सा माकती। देति या युवाभ्यामन्विष्यते, अथवा तृषिताभ्यामिवावाभ्यां या दिक्षितेत्यथः | पदशब्देन मन्दभाग्ये विपषरुन्धे स्वः । अर्थादयुवयोः पदन्यास-
~~ ~~~ ~~~ ~
१ “(पविते साधक्वकृरन्दौ ।) माध ~ कथं शुन्या एव परदे्ाः । मक -- वयस्य | नूनमस्म्यतिरेकेद्धेगपयौकृरत्वारितस्तत. परिधमन्डय अआत्मानसत्रैवो्ानगहने विनोदभिष्यन्ति । तदेरि प्र्वाव । (उभौ परिकासत" 1) लव--सहिः क, “प्रेदं नाटयब्र ।)" ज, (प्रविश्षत.\) पाध--श्वथं शर्य एव दीधिकाधदेस.। सक--वयस्य। नूनमस्मबतिकरोढेगनग्रोक्कत्वादितस्ततः परिथमन्सय आत्मनेऽनैव (“आत्मानस् त्रैव ण.) उदानयन विनोदयन्सयो भविष्यन्ति । तदेदि पश्यावः! (उमौ परिक्रामतः ।) खवक्गिकामदयन्तिके-- षः ` पाठः, २. "व्र - सदि मदआन्तए। मालदि! (चदः क. पाठः. ३. मारदि। (विलोक्य), ग, ड. पा. ४. भविस्य) ' छ, "विलोक्य सर्व)" ज, चलोक्य॒सदर्ष)' म पाठः. ५. भवि एदे मदा" कः "वि अण्णमदा' ख, वि अणहा महाः ध. छ. ट, च्वि अ दे महाः जः चिं एदे अणाददा महा क्ष. म, पाठ; ६. भ्माघ--क्व' ख, ग. =. पाटः.
गोग्भिणीप्रियनवोङपनारभरिसेव्वोपक्रण्डरिपिना्रस्यो भवन्ति २॥
सं एष भगवत्याः सिन्पोदारित ः्सार्दछः अरपात्तः |
“भवन्ति क्कुम' काठम्बिनीरयामलाः'
इति वक्ष्यमाणस्य घटनागरम् । जनपदपमदातरे रारू दष कुम् द्रे जने जनयद् ‡ इति वैजयन्तौ । श्रमउसन्म या हप ' (२-२-६८) इति निपातनम् । “क्रिया्थोपपद्रस्य च कर्मीण ध्थानिनः*(२-३.१४) इति चतुर्थी | तत्र हेतुमाह--गायभिंणीप्रियनप्रालपसार भारिपेतयोपकण्डाति पिनावस्प गवा गभिण्यः जापन्नस्रच्याः 1 ्चतुप्वाढो राभिग्वाः (२-१-७१) इति तदुरधतमासः । तासां गभ॑तरेद्धयेन प्रे रा नगोढ काः वाख्मीः । '"उल्स्तूरपो दभः" इति पयजयन्ती । स(सघु कुमार्या ्रोख्पव्रहणम् । तेषां माला उमयनटकच्छररखये प्ररूढ! राजि , ता तु सीरु यासाम् ' इषकेपीकानाखाना विततृन्भारिु ` (६-३-६५) इति हस्व । सेव्याः ऋतुसम्ब न्धित्वात् मप्माध्मणो व्रष्टेपातोदेणख विरहेण नातिगीतोष्णतया विटासिमिूपास्याः । उपकण्ठर्िपिनायलूयः समीपवनसेखाः इत्यनेन गोगर्भिणी-
पोरपणेन भकिप्यतपुथिस्चक्तत्वात् तदाहवमेऽ्यलाक् जनपद्रमदहेतुत्वम् ¦ अब्र स्वमावेक्तिररुटारः, समृद्धिमद्वस्छदणनयुदात्त बा ॥ २ ॥
सः पावनचेन प्रसिद्धः, यगवत्छा इति महानीतरेन पूजाशब्दप्योग., सिन्धोः सिन्धपारेति प्रस्तुताया. । दास्तिरसातछः रीखपातनिदस्तिधरणितलः", भपतत्यसिन्निति भ्रपाहः, स्वप्रभवमूतादु गिररधोमागपतनप्रदः , 'गज्ाभपातान्तविरूटशप्पम् ' इतिवत् ।
•
नवभोऽद्भः । ४९५
गोग्भिणीप्रियनवोङपनारभरिसेव्वोपक्रण्डरिपिना्रस्यो भवन्ति २॥
सं एष भगवत्याः सिन्पोदारित ः्सार्दछः अरपात्तः |
“भवन्ति क्कुम' काठम्बिनीरयामलाः'
इति वक्ष्यमाणस्य घटनागरम् । जनपदपमदातरे रारू दष कुम् द्रे जने जनयद् ‡ इति वैजयन्तौ । श्रमउसन्म या हप ' (२-२-६८) इति निपातनम् । “क्रिया्थोपपद्रस्य च कर्मीण ध्थानिनः*(२-३.१४) इति चतुर्थी | तत्र हेतुमाह--गायभिंणीप्रियनप्रालपसार भारिपेतयोपकण्डाति पिनावस्प गवा गभिण्यः जापन्नस्रच्याः 1 ्चतुप्वाढो राभिग्वाः (२-१-७१) इति तदुरधतमासः । तासां गभ॑तरेद्धयेन प्रे रा नगोढ काः वाख्मीः । '"उल्स्तूरपो दभः" इति पयजयन्ती । स(सघु कुमार्या ्रोख्पव्रहणम् । तेषां माला उमयनटकच्छररखये प्ररूढ! राजि , ता तु सीरु यासाम् ' इषकेपीकानाखाना विततृन्भारिु ` (६-३-६५) इति हस्व । सेव्याः ऋतुसम्ब न्धित्वात् मप्माध्मणो व्रष्टेपातोदेणख विरहेण नातिगीतोष्णतया विटासिमिूपास्याः । उपकण्ठर्िपिनायलूयः समीपवनसेखाः इत्यनेन गोगर्भिणी-
पोरपणेन भकिप्यतपुथिस्चक्तत्वात् तदाहवमेऽ्यलाक् जनपद्रमदहेतुत्वम् ¦ अब्र स्वमावेक्तिररुटारः, समृद्धिमद्वस्छदणनयुदात्त बा ॥ २ ॥
सः पावनचेन प्रसिद्धः, यगवत्छा इति महानीतरेन पूजाशब्दप्योग., सिन्धोः सिन्धपारेति प्रस्तुताया. । दास्तिरसातछः रीखपातनिदस्तिधरणितलः", भपतत्यसिन्निति भ्रपाहः, स्वप्रभवमूतादु गिररधोमागपतनप्रदः , 'गज्ाभपातान्तविरूटशप्पम् ' इतिवत् ।
१, विभान्ति क पाठः >. नन्त ॥ (अन्य्ते,ऽवंशोक्य) क. क्ष. स, न्ति ॥ "(अन्यता विलोक्य)" छ. ज. पाठ 3 भअयमकती भगः क क्ष, न. पाठ. 1 (तटप्रायस्तटप्रपात.” स+ "तटे भ्रपात. ग. (तरस्तटप्रपत्तः छनज न्न भ, पाठः.
~~
१ "गश्िः ख. पाठ. २" 'पोपगे भवबिःज पाट 3. 'उुश्रमूचकलतवाच्चः अ. पाट. ४" श्रम्रोदः क, फ पादः
•
९६ रसमञ्युपेते सार्तीमाधवे
यत्रं एष पुपुरुध्वनिरम्बुगर्मस॑स्मीरनूतनशनस्तनितप्रचण्डः ) पयेन्तमूथरनिशुङ्विलृभ्थणेन हेरम्पकण्ठरकितमदिमानपति ॥ २ ॥ ए्नाशन्दनाश्वश्णसररुपाटकायतहमहनाः देरिणतयादरसुरे योऽरण्वभूसणः समरथन्हि खल तश्णफदस्वजभ्वूवगपन दरन्धकारसुर
~~ "~~~ ---- ~~~ ~~ ~-~~-- ~~ „~ ~~ = ~ ~ ~~~ ~--------------~
हपत्तनवेगणब्दस्य सुवनरमीषणत्वमाह--यत्रत्य इत्यादि । प्रत्य यसिन् प्रदे जातः, (अमेदृक््वतासित्रेभ्य एव, इति चप्, एरुरुष्यनिःचङ्ढुर्व्टः अग्युगभृतया अन्त्मेतजरुतया शम्थोरं गुरुतरं नुरगेम्य नवस्य घनस्य "यस्य स्तनिद गर्जितं तदत् अरचण्डः चरः । पयन्तभूषरनिजविज्म्दणेवं समीपरातानां पर्वतानां गह्वरेषु प्रतिष्वनिरूपेण ग्याप्ततात् देर्यो जानन: त्य कृण्टरःपेदेन कण्ठगर्जतिन, कण्टरदितस्य (वा) प्रि मारं साम्यम् । “तिमा प्रतिङ्ति प्रङिच्छायम् इति दकायुधः। अत्र भक्ते गणपतेऽसुर्षमरसंरम्भादिषु प्रवसेमानाना कण्टगनितानामुफमानलेन महानदी परपातध्वनरपि त्रिसुबनविवरपूरकत्वमलिख्मङल्साधनलं च ध्वन्यते । उपमत्राख्द्ारः ॥ २ ॥ -
सर्जोऽशकर्णः 2, "सरटे. पूतिका्टकम् ' इति वैजयस्ती । एतदव
स्तरुमिरन्येश्च वन्येः गृहा निविंडाः दैरिणतमाद्छसुभयः परकयर्भद्वप््टविकसितेविख्वयुष्यैव घुगन्धयः। भव्ये बाण्डिस्यदचदपौ साद्ाश्रीफएलेः इत्य
४ तुसु ष्दानि' के, विपुलष्दनि" से.ग च पाट > म्ममाणरम्व क, ्थणयु इेरम्बः व. ट्. म्भमाणो हरम्बः छद उ षाठ ९ "एत्व यन्द्नण्थ च पाठ ४ व्करणकेसरपाटल' श्च ज पाठ ५, प्परिणमन्ाद्र' चपाठः ६. भ्योऽरण्यगिरिभूमयःः
•
णारण्वभूधराच् । अयंच मधुयतीकिन्धरसम्भेदपावनो भगवान् भवानीपतिरपास्पेयप्रतिष्टः सुधणविन्दुरित्याल्यायते ।
(परणम्य)
मरः । अरण्वभूमयः वनन्यल्य' स्मरयन्ति वद्धिप्यान् कर्वन्ति । अवनद्वान्धकरोगु अनदवक्निमिरेषु गुरुषु मव्य निन्ुज्ञेषु रनागहरेषु गृज्ञत् परतिध्यनिव्रहलनिहादमाना गम्भीरो गुरः गद्रदो विकटतगिरस्फिरप्रननिरुद्धनिरीमधोषसोतःप्रपरो यस्यान्तया गोदावर्या पुख्ता बाचास्ति विन्नाल्य विम्वीणौ मेलललाञुवस्तःदेला येषां तान् । दक्षिणारण्यशूषराघ् विन्ध्यदक्षिणभागस्सपदधिणापथविसादाक्षिणारण्यमिति दण्डकारण्यमुच्यते , तसां तु॒दण्डकारण्यान्न प्रातीति विन्ध्यारवीसग्बन्धित्वेन = दण्डकारण्यप्य कदिम्बयादवासद्धः; परयुट्तरजन्तीव खसुत्पतन्त्यो गोदावरीसारसपड्धयरत्वाम् । ",
[अ कभा
नुगोद इत्यदिभिदैण्डकारण्थसम्बनििसेन च गोदावयीः प्रतिपादनात् ततेपम्बभ्मिनो विन्ध्यमाल्यवदर्यमृकान् प्व नन् । सधुमगीभिन्धुसम्भेदपावनः मधरुमतीति काचित्रदी, निन्धुः प्रलुता, तयो. सम्भेदः सद्गमप्देशः प्रया गवत् तस्य पावन जुद्धेदैवः । मवानीपाति; पवतीवहभः इत्यनेन देव्या सक्रटपुरपाथमातु ~ ्खयेन सुक्तिखुक्ते+टत तस्य कषेत्रस्य चोत्यते | मवानीपतिरित्यत्र पल्यन्तरभरतीरिरिति यत् काश्चेदक्त
शतक्रत्वः तत्र तत्र प्रयुक्तत्वात् ;
“नृत्तारम्भे हर पुपतेरद्रैनागाजिनेच्छां शान्तोद्धेगस्तिमितनयनं इष्टमक्तेर्मवान्या । '”
इत्यादावतिप्रसङ्ञात् । तथाहि मव्य पत्नीति, “ईन्द्वरुणमवर्ै"( ४-१-४९) इत्यदिपूत्रेण अनुक्रि, प्पुयोगाद्प्ायाप् ' (५.१. ४८) इति डौषि च भवानीशब्दसिद्धिः ¡ तो भवान्या दष्टभक्तिः पञ्चुपते' सियत्रापि प्यन्तर्. प्रततिवीरत्वाद् मवरस्येयेव वक्तभयादु तश्लोऽतिप्रसज्गः, भगिनीपतिः, (दुहितुः पतिः इत्यादिपयोगभङ्गपसङ्गात्; सत्रानीयतिस्यतर भवस्य पल्याः पति.भैव एवेति सामज्ञप्येन प्रतीतेरारितघात्, संयो गचेर्विशेषस्मरणस्य स्वोक्तस्य भेयथ्यौपाता् । 'भवानीजारः' इृचयुक्त हि पत्यन्तरमतीतिरित्यरमतिविस्तेरण अपौरूपेये पुरूपेण कृतस्वमन्तरेण भक्तानुग्रहाय स्वयमाविरमूते लिङ्गि भरतिष्ठा सन्निधान यस;
''वनपर्वतनयल्धितीरथक्षेत्रग न्यपि ।
दशनत्पशेनाचोरिरयेषां सिद्धिरुत्तमा ।
विद्यात् खयम्भुखिङ्गानि येषु निलयं क्चिनः शिवः ॥ " इति सिद्धान्तसासोक्तेः । घुधणैविन्दुरित्ि नाम्ना कनकवणलात् › सूक्ष्मलाच ,
“अश स्वयम्मुखिज्ञानि बभ्राणि कइगानि च |
स्वानि वातिदीघाणि नानावर्णाकृतीनि च ` | दति तनरवाक्तः, आरूव्रायतते पराविद्धिः कलते ।
स्तुतस्य वन्धुकायैस्याविष्नपस्रिमायनाय पसेश्वरं॑सप्रणाममायेया साति“'प्रतिवध्नाति हि श्रेयः पूज्यपूजात्यति
नवमोऽङ्कः ।
जय देव ! भुवनभावनै ! जय ! भगवन्नखिलवरदें ! निगमनिधे ! । जय रुचिर ! चन्द्रशेस्वर । जय मदनान्तक ! जयादिगुरो ! ॥ ४ ॥
४९९
जयेत्यादि - देव ! कीडाढीना ढीव्यत्यर्थाना समयायस्थलभूत! तदेन विवृणोति - भुवन भावन । भुबनाना सत्तावर सद्रूपे बसत. कल्पितत्वमिति भावः । भगवन् ! निरतिशयज्ञानैश्वर्यादिगुणेत्यनेन सर्वज्ञत्वाडिको भुवनभावन- त्वे हेतुरुक्तः । अखिलवरद ! क्रियन्ते प्रार्थ्यन्त इति बराः पुरुषार्थीः, अखि- लान् समस्तान् धर्मार्थकाममोक्षान् दातुं शील यग्य। अनेन मकलनिष्कलाभ्यां स्वरूपाभ्यां सर्वानुग्राहकत्वमुक्तम् । तत्र हेतुः - निग१निधे इति । निगमानां बेदाना निधानभूत ! स्वाज्ञाभूतवेदार्थानुाने हि परमेश्वरस्य प्रसादो बरदत्वं चेति भावः,
"वर्णाश्रमाचारवला पुरुषेण परः पुमान् । विष्णुराराध्यते; पन्चा नान्यस्तचोपकारक. ।।".
"बेढ एव द्विजातीनां निश्रेयसकरः परः ।"
इत्यादिस्मृतिभ्यः । रुन्चिर ! लीलाविग्रहेण मनोहर ! चन्द्रशेखर ! चन्द्रः शेखरः आपीडमाला यस्य; मदनान्तक! नेत्रानलेन कामस्यान्तकर; इत्ये- वाभ्यामनीषोमाभ्यां निजाश्रयाभ्या जगदाप्यायनगोपणहेतुत्वं द्योत्यते, भक्ताभक्त विषयमनुग्रहनिअहपरंत्वं च । आदिगुरो ! ब्रह्मादीनामपि सर्व- विद्योपदेशाचार्येत्यनेन 'यो ब्रह्माणं विदधाति पूर्वम्' इत्यादिकां श्रुतिं,
"अष्टादशनामेतासा विद्याना मिन्नवरमनाय ।
आदिकर्ता कवि. साक्षात् शूलपाणिरिति श्रुतिः ॥" -
इति स्मृतिञ्चानु मन्धसे । अनेन प्रवृत्तिनिवृचिरूपमा गद्वयप्रवर्तकशास्त्रमवबतृ-
त्वेन सर्वव्यवहारहेत्त्व सर्वलोकयन्धत्त्व च ध्यनयति । जयेति प्रार्थने
१ 'जग्नु भुष र ५०
५. जयनिगम र पाठ
५३. ट. पाठः
१. वदयम्य' ग पाठ..
'पन्न पाठ
3. 'न । यरद
निरक, "अखिउनि म' च. छ.
६. 'जय जगदादिगुरो' छ, 'गयादिपरमगुरोः
अयमाभिनवमेषर्यामरोत्तङ़साुमद्य॒लरममूरी्तसक्तरेकः । सोनिशवर नीडानोकहस्निरधवष्मा वितरति श्हदोणीपर्वतः श्रीतिम्षमोः ॥ ५ ॥
दधति इ्वहरभाजीमत्र भर्टृ्तयुनामसुरसितशुरूणि स्त्यानमम्बूकृतानि ।
लोट्ूभयोगो साक्तिपराधीनत्वं॑चयोतयति } अन्यथा स्वत एव॒ सर्ध्करपेण वतमान परमेश्वरं प्र्फिञिचत्करेव।दनुचितत्वाच्च ४ ४ ॥
अयमभिनवेयादि । 'सानु` प्रखसतटं भयुः' इत्यमरः । नवमेषद्रोनजनितेन सदेन हर्षण युखरामिवाचाङामिः मयुरीभिः शिखिनां सीभिः मुक्ताः प्रवर्तिताः संसक्ताः अविच्छि्नाः केका यसिन् । केका वाणी मयूरख' इत्यमरः । च्निभिः पक्षिभिः शवला नानावणौः, राकुनीनं नानावधत्वाद्रषीरम्भे नीडारम्मसेरम्भाच्च, सीडाः ङखया येषु तैः अनोकरैः दकष स्निग्धो यष्मौ देहो यस्य ।
“व्वष्मै न सी श्युमाकररे सौम्ये देहप्रमाणयोः ।'”
इति वैजयन्ती । बृहदोणीपर्वतः इृहदद्ोणीदेशवतीं गिरिः पू॑मप्ठुतः । ्रीसिं वितरत
॥ शति दशमोऽङ्कः ॥
` ॥ शभममस्ु ॥
